Ms. Porter, de juf die mij leerde lezen en schrijven, noemde de wijk in Berkeley waarin ik opgroeide “De Verenigde Naties in een notendop”. Je kunt dus je wel voorstellen dat ik me vandaag thuis voel, omringd door jullie, Youth Delegates van de Verenigde Naties. Jullie zijn mijn wijk in het groot, en vertegenwoordigen jongeren in meer dan zeventig landen.
Op zo’n plek kom je niet zomaar. Jullie zijn na een intensieve zoektocht uitgenodigd voor het programma, waarna jullie opgeleid zijn en uiteindelijk geselecteerd. Prachtig natuurlijk, maar heb je je wel eens afgevraagd waarom juist jij hiervoor gekozen bent?
Ook ik werd al jong geselecteerd. Op zesjarige leeftijd stapte ik elke dag in de bus om naar school te gaan. De rit duurde veertig minuten, en vervoerde mij van mijn middenklasse wijk Thousand Oaks naar het welvarender Berkeley Hills. Daar moest mijn aanwezigheid, en die van andere zwarte kinderen de overwegend witte Montessorischool de-segregeren.
Hoe mooi het streven van gemengde klassen ook was, in Berkeley Hills werd ik mij bewust van mijn kleur. Ik merkte het aan de uitnodigingen voor kinderfeestjes die haastig werden ingetrokken, de speelafspraakjes die toch niet doorgingen, de gymles waar ik niet gevraagd werd: ik paste niet in het plaatje.
Ruim een jaar geleden werd Joe Biden beëdigd als President van de Verenigde Staten. Maar waarom kozen ze juist hem? Was het zijn jarenlange ervaring in de senaat? Zijn ongekende talent als bruggenbouwer? Zijn uitgekiende politieke agenda? Het is allemaal waar, en het ging nooit over zijn uiterlijk.
Ruim een jaar geleden werd ik beëdigd als vicepresident van de Verenigde Staten. Het op een na hoogste ambt van een van de invloedrijkste landen, en om mij heen vroegen velen zich af waarom juist ik hiervoor gekozen werd. Sommigen zeiden dat het kwam omdat ik zwart was. Anderen zeiden dat het kwam omdat ik vrouw was. Maar de meesten waren het erover eens dat het kwam omdat ik een zwarte vrouw was.
Bijna geen woord over mijn succesvolle carrière als openbaar aanklager, als procureur-generaal of als senator. Bijna geen woord over mijn intelligentie, mijn integriteit of mijn stevige leiderschapsstijl. Bijna geen woord over mijn hechte familiebanden, mijn dromen, mijn idealen. Nee, het ging over mijn uiterlijk. Want ik paste niet in het plaatje.
En nu zie ik je denken: wat kan het schelen, het is maar een plaatje, een beeld. Het is niet echt. Maar een beeld, lieve jongeren, leidt tot gevoelens. En gevoelens leiden tot gedrag, echt gedrag met echte gevolgen. Daarom doet het ertoe.
Onderzoek laat zien wat voor beeld we hebben van de allerarmsten. We vinden ze niet betrouwbaar, maar ook niet competent. En daarom negeren we hen. Leg ons onder een scan en onze hersenen lichten niet op als we naar ze kijken. Alsof we een stoel zien, of een vuilnisbak.
Onderzoek laat zien wat voor beeld we hebben van de allerrijksten. We vinden ze niet betrouwbaar, maar wel competent. Daarom houden we rekening met hen, maar blijven we altijd op onze hoede. Als zij onderuitgaan genieten we heimelijk, en als ze succes hebben maakt het ons droevig.
Onderzoek laat ook zien wat voor beeld we hebben van vrouwen. We vinden ze betrouwbaar, maar wat minder competent. We verwachten dat ze voor iedereen zorgen, maar verdragen het niet als ze zich uitspreken. Daarom kiezen we liever een man voor die hoge positie, want dat voelt nu eenmaal beter.
Het beeld dat je van mij hebt klopt niet helemaal. Want een president, dat is een man, meestal een witte man. Het plaatje, mijn simpele aanwezigheid, alleen al mijn verschijning zet alles op scherp, en dat is goed. Sommigen zien in mij de belofte van een nieuwe toekomst, anderen zien in mij de afbraak van een gekoesterd verleden.
Maar hoe je het ook wendt of keert: ik ben een beeld. En beelden doen ertoe. Of zoals Joe het graag zegt: optics are everything.
Anderhalve maand geleden werd ik gebeld door Rosie. Het was vlak voor mijn inauguratie als president. Ik herkende haar naam in eerste instantie niet, ze probeerde me al weken te bereiken. “Ik ben het, Rose, uit Ms.Porter’s klas” riep ze enthousiast, “We zaten altijd bij elkaar in het rekengroepje”. En opeens herinnerde ik me haar weer: het frêle, bleke meisje met de sproeten. Ze haalde altijd tienen en woont nog altijd in Berkeley. “Ik wist het toen al”, zei ze, “dat je een hoogvlieger was. Maar ik had niet gedacht dat je het zo ver zou schoppen.”
Rosie had het niet gedacht omdat het in haar hoofd niet kon bestaan, een zwart meisje dat president wordt. Het beeld bestond domweg nog niet. Maar vandaag verandert dat, en morgen verandert dat, en na overmorgen zal het blijven veranderen. Elke dag dat ik president ben zal het beeld van leiderschap een beetje veranderen. Het zal horten, het zal kraken en het zal piepen, maar het zal veranderen. Dat beloof ik je.
Ik weet wel waarom jij gekozen bent, ik heb de criteria gelezen. Je bent intelligent, sociaal vaardig en vastberaden. Maar kijk eens om je heen in dit stadion: je bent zoveel meer. Je bent een man of een vrouw. Je bent straight, gay of iets ertussenin. Je bent een Aziaat, Australiër, Noord- of Zuid-Amerikaan, Europeaan of Afrikaan. En dat maakt dat je een beeld bent. Een beeld dat leiderschap kan veranderen. Draag dat besef met trots, en maak jezelf zichtbaar. Ook als je niet in het plaatje past. Juist als je niet in het plaatje past.
Ik hoop dat je nooit in een bus naar een andere wijk zult hoeven stappen. Ik hoop dat je nooit geweigerd zult worden voor een feestje. En ik hoop dat er altijd een plek voor je zal zijn in het team. Want jouw simpele aanwezigheid maakt een wereld van verschil.
