Omdat olievelden en gasreservoirs eindig zijn, investeert het emiraat Qatar in een minder uitputtelijke grondstof: hersenen. Waar het Westen eeuwen over heeft gedaan, dat wil Qatar in een paar jaar klaren. Kan windowshoppen in Amerikaanse universiteiten tot een rennaissance leiden in de Perzische Golf?Of ik ook champagne drink bij het voorgerecht, vraagt de stewardess. 'Ja, en dit glas drink ik nog wel uit', antwoord ik vastberaden. Ik woon in Aalst en daar is drank wegkieperen een doodzonde. Na vijf gangen, aangepaste wijnen en te veel geveinsde vriendelijkheid ben ik dronken. De vochtige, warme handdoekjes die ik om de haverklap gepresenteerd krijg en waar ik het nut niet van inzag, zijn plots welgekomen.De Qatar Foundation kijkt niet op een Qatarese rial meer of minder als ze een honderdtal journalisten uit de hele wereld uitnodigt voor een rondleiding in 'Education City'. Zo heet het ambitieuze onderwijsproject aan de rand van de hoofdstad Doha, dat alleen voorvoegsels zoals 'mega' verdraagt. Een megacampus van 14 vierkante kilometer met daarop megalomane en architecturaal schitterende universiteitsgebouwen. De Blandijn van de Universiteit Gent, waar ik vier jaar sleet, of de Arenbergcampus in Leuven zijn grijze kapelletjes in vergelijking met deze kathedralen. Maar hebben die mooie dozen een even mooie inhoud? Wel, ook inhoud kun je kopen. De Qatar Foundation heeft maar liefst zes Amerikaanse universiteiten en de bijbehorende lespakketten en proffen 'gekocht'. Windowshoppen in kennis, zeg maar. De stichting heeft zich afgevraagd wat Qatar nodig heeft - antwoord: ingenieurs en artsen - en is dan gesprekken gaan voeren met de topuniversiteiten in de wereld. Zo hebben vermaarde Amerikaanse instituten als Texas A&M University en Weill Cornell Medical College nu een exotische kopie in het oliestaatje. De Qatar Foundation gaat er prat op dat in Education City dezelfde strenge toelatingsvoorwaarden heersen als voor de Amerikaanse tegenhanger, dezelfde lessen worden gegeven, hetzelfde diploma uitgereikt, hetzelfde hoge inschrijvingsgeld geëist (35.000 dollar voor een bachelor in medische wetenschappen). Ja, zelfs de zwarte afstudeertoga hoort erbij. Als Mozes niet naar de universiteit komt, brengen we de universiteit naar Mozes, moeten ze ? ongeveer ? gedacht hebben. Qatari studeren gratis. En buitenlanders kunnen, als ze slagen voor de toelatingsproeven, een studiebeurs krijgen die ze nadien terugbetalen door in Qatar aan de slag te gaan. Dat alles heeft maar één doel: brain gain, hersenen winnen. Qatar wil het plaatselijke talent opleiden en vooral ter plaatse houden en tegelijk uitheemse studenten lokken. Money is no issue, hoorde ik meermaals. De kennisrevolutie is broodnodig om de ambitie van het land, dat overal letterlijk in de steigers staat, uit te bouwen tot een economisch en technologisch wereldcentrum. Voorlopig nog drijvend op olie- en aardgaswinning, maar omdat die eindig zijn kan het maar beter andere businessen aanboren, zoals telecommunicatie (in Doha is de Arabische tv-zender Al-Jazeera gevestigd), bouw en onderwijs zelf.Het aantal studenten in die echoënde zuilengangen valt voorlopig dunnetjes uit. Texas A&M heeft er nu 360, Cornell 240. Het grootste deel ervan zijn buitenlanders en zonen of dochters van expats. Het is er ook allemaal heel erg clean en er valt nog geen greintje studentenleven te bespeuren. Een kickertafel om tussen de lessen even te ontspannen, dat zag ik nog, maar iets als studentenhomes, -fuiven laat staan -dopen, daarvoor is het nog te pril allemaal.Opvallend zijn de vele gesluierde jonge vrouwen die in groepjes aan tafeltjes zitten, de laptop voor zich. Maar liefst zestig procent van alle studenten zijn vrouwen. Dr. Abdulla Al-Thani vertelt me dat dat vooral komt omdat vrouwen gedrevener zijn en beter scoren op de toelatingstests. Het lijkt paradoxaal: in een op-en-top Amerikaanse omgeving studeren maar de traditionele waarden behouden. Voor de jonge vrouwen wellicht een moeilijke evenwichtsoefening. Met hen praten mocht niet, hen fotograferen ging met tegenzin. Toen we een paar minuten vrij konden rondlopen, kwamen we voorbij een openbare sessie waar een spreker, zo zei een Arabische tolk, uitlegde dat de vrouw gehoorzaam moet blijven aan de man. Dan vraag ik me af of de gesluierde vrouwelijke ingenieurs straks ook effectief op de werven te vinden zullen zijn, tussen de mannen. Hoe hoog is het glazen plafond er bij hen? En wat met hun carrière als er kinderen zijn? Toch durf ik hopen dat hier een mondige generatie vrouwen uit voortkomt die ook voor gelijkheid tussen man en vrouw zal strijden in het Midden-Oosten.Duizend jaar geleden, terwijl wij de duistere middeleeuwen beleefden, bloeide de Arabische wetenschap. Leerlingen in onze streken vertaalden de Arabische teksten over astronomie, wiskunde of geneeskunde in het Latijn. Zo heeft de Arabische wereld sterk bijgedragen aan de renaissance in West-Europa. Nu is de beweging omgekeerd en staat de Perzische Golf, waar ook de Verenigde Arabische Emiraten en Dubai liggen, voor een 21ste-eeuwse renaissance.Qatars ambitie om mee te tellen in de wereld charmeert. Na de ronde van Qatar, het ATP-tennistornooi van Qatar, in november dit jaar een internationaal filmfestival, wil de staat ook imponeren met een universitair systeem. Pakken petrodollars moeten de kenniskloof met het Westen zo snel mogelijk dichten. En copy-pasten is dan de gemakkelijkste manier. Maar dan hoop ik dat Qatar over een tiental jaren een eigen stem vindt, en dat Qatar de american style overboord gooit. Want een kopietje is toch altijd minder mooi dan het origineel.
Olie en hersenen
Omdat olievelden en gasreservoirs eindig zijn, investeert het emiraat Qatar in een minder uitputtelijke grondstof: hersenen. Waar het Westen eeuwen over heeft gedaan, dat wil Qatar in een paar jaar klaren. Kan windowshoppen in Amerikaanse universiteiten tot een renaissance leiden in de Perzische Golf?