57 Channels (And Nothin' On) ? een liedje van Bruce Springsteen uit 1992 met een titel die het vanzelfsprekend goed deed bij de alomtegenwoordige cultuurpessimisten. Maar het is natuurlijk onzin. Je moet echt wel ongeveer in niets ge?nteresseerd zijn om op de televisie je gading niet te vinden, zeker ook in de Verenigde Staten. Niet alleen wordt hier al jarenlang grandioos tv-drama gemaakt waarbij niet alleen nagenoeg alle films maar ook bijna alle romans in het niet verzinken (Six Feet Under, The West Wing, The Sopranos, Once and Again...), ook op heel veel andere vlakken valt er op televisioneel gebied ontzettend veel te beleven.
Uiteraard is er ook onwaarschijnlijke onzin op de buis. In dat opzicht mijn nummer 1 na tien weken Amerika: de replay van de Super Bowl (de finale van het Amerikaans voetbal-seizoen), nagespeeld op een miniveld door... honden. Puppy bowl heet deze productie van het Animal Channel. Om te lachen, blijkbaar, maar blijkbaar ben zelfs ik te cultuurpessimistisch om er de grap van in te zien. Maar ook hier geldt: niemand verplicht je te kijken en als je verder zapt is er altijd wel iets te vinden. Overigens stamt dat liedje van Springsteen echt uit een vorig tijdperk. De laatste keer dat ik mijn afstandsbediening checkte bleken er maar liefst 208 zenders te zijn. Drie daarvan worden gevuld door C-SPAN (voluit Cable-Satellite Public Affairs Network) met de volledige uitzendingen van zittingen van het Huis van Afgevaardigden, de Senaat, hoorzittingen, campagnenieuws, politieke congressen en archiefmateriaal. Deze zomer zullen ook de Republikeinse en Democratische Conventies integraal te zien zijn op deze zenders.
Tijdens het weekend wordt er nu wel druk campagne gevoerd, maar parlementssessies op Capitol Hill zijn er niet. In plaats van het testbeeld zendt C-SPAN dan programma's uit die niet heel veel meer kosten dan het testbeeld maar die in hun volstrekte eenvoud zonder meer spectaculair zijn te noemen. Van zaterdagochtend acht uur tot maandagochtend acht uur verandert C-SPAN 2 in Book-TV en covert de zender non-fictie op ongeveer dezelfde manier als politiek. Gewoon: door er een camera op te zetten. Geen commentaar, geen blitse filmpjes, geen springerige MTV-montage. Alleen maar pratende hoofden, zonder enige onderbreking voor reclame of andere onzin. En dit allemaal gefinancierd door de kabelmaatschappijen.
Terwijl driekwart van de Amerikaanse tv-zenders naar adem doet happen van de snelligheid, bestaat er in dit land dus ook nog altijd televisie die Europeanen veelal associ?ren met staatsomroepen uit het Oostblok in de jaren zeventig. Zo zag ik hier in 2000 (ik had toen blijkbaar nog veel tijd) een volledige viswedstrijd op televisie met als apotheose ? die dag werden er echt grenzen verlegd ? het één voor één op het gammele podium roepen van de vissers, waarna werd overgegaan tot het wegen van hun vangst. En dat allemaal onverkort en onversneden op de televisie.
Waarmee ik de NPS of Canvas niet op idee?n wil brengen, maar eigenlijk toch ook weer wel. Want afgelopen weekend belandde ik dus al zappend op Book-TV en bleef ik drie uur geboeid kijken. Eerst, opgenomen voor een live-publiek van dertig man - alsof het de Balie was of deBuren - was er een debat over onafhankelijke en concern-uitgeverijen. Toegeven, als je niet in het boekenvak zit, lijkt dat een esoterisch onderwerp. Maar dat is het dus niet, want de boodschap ging iedereen aan die op het breukvlak van cultuur, media, onderwijs en commercie zit en dat zijn stilaan akelig veel mensen. Allemaal mensen die geregeld te horen krijgen dat ze niet marktconform bezig zijn en er maar beter mee ophouden. En dat terwijl veelal blijkt dat er wel degelijk een markt is voor heel veel 'producten' (politieke non-fictie, experimentele po?zie, kwaliteitskranten...) en dat ze zelfs winstgevend kunnen zijn. Niet de groteske twintig procent winstmarge die sommige concerns eisen, maar drie of vier procent ? net voldoende om de boel draaiende te houden.
Daarna was er ? alweer zonder montage of commentaar ? een lezing van een historicus over zijn nieuwe boek over de Amerikaanse buitenlandse politiek sinds de Val van de Muur. Ook dit programma negeerde alle regeltjes die door zenderoversten als Geloofsartikelen worden beleden: een man stond achter een spreekgestoelte en sprak. Een uur lang. En dan mocht het publiek vragen stellen. Hier is televisie gewoon wat het op dag 1 was: een venster op de wereld voor mensen die ? om wat voor reden dan ook ? ergens niet live kunnen bij zijn. En waarom zouden die mensen wanneer ze een lezing op tv zien per definitie ongeduldiger zijn dan mensen die in een zaal zitten?
Tot slot ? en toen werd het helemaal spectaculair ? zag ik een forse brok van het programma 'In Depth'. Heeft zijn naam niet gestolen want duurt zo maar eventjes drie uur. Een gast praat over zijn leven en werk en kijkers mogen bellen om vragen te stellen. O ja, deze keer zijn er wel filmpjes: de gast staat voor zijn boekenkast, haalt er dolenthousiast zijn lievelingsboeken uit en vertelt waarom iedereen die boeken zou moeten lezen. En dit niet 3 minuten lang zoals in (wijlen) de boekenprogramma's op onze zenders, maar een half uur aan een stuk. Nu was de gast deze week misschien uitzonderlijk charismatisch (Michael Eric Dyson sprak o.a. over Martin Luther King, de zwarte kerken, Barack Obama en waarom zijn zwarte vrouw voor Hillary Clinton campagne voert), maar ik zag nog niet vaak interessantere televisie. U hoeft mij niet te geloven, kijkt u gewoon zelf op het archief van booktv.org.
Waarmee ik eindelijk tot mijn punt kom. Dat punt is niet noodzakelijk dat de Vlaamse en Nederlandse zenders ook dit soort programma's moeten gaan maken. 'Het Gesprek' in Nederland bestaat al en in het huidige mediaklimaat in Vlaanderen mag je al blij zijn als mensen langer dan vijf minuten onafgebroken mogen praten. Maar mijn punt is bijvoorbeeld wel: als het mediabestel van het mekka van het kapitalisme toelaat dat er programma's worden gemaakt voor kleine groepen ge?nteresseerden, waarom kan dat dan niet meer in het sociaal-democratische Europa? Als zelfs de Amerikaanse kabelmaatschappijen vinden dat ze een maatschappelijke taak hebben, waarom zouden de onze daar dan ook niet op aangesproken mogen worden? En ook dit is mijn punt: misschien moeten we niet wachten op onze televisiezenders om boekenprogramma's te maken. Als deBuren, Het Beschrijf, De Balie, Perdu, De Rode Hoed, Nexus, Poetry International, De Wintertuin, Crossing Border, De Nachten, Vooruit en het Cultureel Centrum van Sint-Niklaas hun literaire programma's en debatten capteren en op een gezamenlijke internetsite zetten, dan hebben we de beste en meest internationaal geori?nteerde boekenzender ter wereld.