Ode aan Metropolis

In het kader van de televisieserie Made in Europe, organiseerden we in het voorjaar van 2017 in samenwerking met VPRO en Canvas een verdiepend podiumprogramma. Van een erotische schrijfwedstrijd tot gesprekken over de toekomst van Europa, acht weken lang toonde deBuren zich van zijn kleurrijkste kant. Elke avond begonnen we met een ode aan het icoon dat die avond centraal stond. Ze werden geschreven door jonge makers die eerder deelnamen aan onze schrijfresidentie in Parijs.

Een ode schrijven, dat had ik nog nooit gedaan. Dus ik zocht eerst maar even uit wat er precies van mij verwacht werd. Wikipedia leert me dat een ode ‘vaak zeer lovend en hoogdravend is en de betrokkene geen kwaad  kan doen'. Maar het spijt me, beste Metropolis, ik begin deze ode toch met drie redenen om jou vooral NIET te bekijken. 

1. Je verhaaltje is ... vrij flauw. Dat zijn niet mijn woorden, wel die van de regisseur, Fritz Lang. Dat verhaaltje gaat over de stad van de toekomst, waarin de onderklasse in een dystopie leeft, volledig gescheiden van de bovenklasse. Een jongen uit die bovenklasse wordt verliefd op Maria, een arbeidersmeisje, en wil haar onderklasse van de slavernij bevrijden. Maar een robot met Maria's uiterlijk bemoeilijkt de zaken... Het is inderdaad niet meteen Fritz Langs meest subtiele vertelling.

2. Ook je finale boodschap is nogal twijfelachtig. Je verbeeldt zowel de revolterende arbeiders als de decadente elite als een zootje ongeregeld dat zichzelf niet kan besturen. Wat zij nodig hebben, zeg je, is een sterke leidersfiguur die in volle wijsheid over beide klassen kan regeren. Of vat ik nu een fascistisch pamflet samen?

3. Je bent een stomme zwart-witfilm uit 1927.

Maar, mijn beste Metropolis, gelukkig zijn er dubbel zoveel redenen om je toch te zien, van je te houden, en ja, zelfs een ode voor je te willen schrijven:

1. Je bent een stomme zwart-witfilm uit 1927.

2. Je vestigde hét gangbare toekomstbeeld van de stad, waarin technologische ontwikkeling ten koste gaat van menselijke vrijheid en gelijkheid. Dat klinkt wel erg actueel in tijden van surveillance, e-privacy en de digitale kloof.

3. Je invloed voor de ontwikkeling van het science fiction genre valt moeilijk te overschatten. De einzelgänger die het systeem doorziet, het archetype van de kwaadaardige wetenschapper, de futuristische architectuur en thema's als het vervagende onderscheid tussen mens en machine zijn blijvende referentiepunten. Zonder Metropolis geen Alphaville, geen Star Wars, geen Blade Runner, geen Matrix.

4. Die invloed komt er door je verbeeldingskracht. Je geometrische beeldcomposities, futuristische decors en vooruitstrevende special effects zijn tot op vandaag imposant. En vooral is er die onnavolgbare choreografie van mensenmassa's, van een groepshysterie in de machinehal tot een piramide van kinderhanden.

5. Je bent zowat de laatste grote film van het Duits expressionisme, een stroming gekenmerkt door het expressief in beeld brengen van de menselijke gevoelswereld. Zo is het beeld van de machine die als een Moloch de arbeiders opslokt, de perfecte veruiterlijking van de industriële vervreemding.

6. En tot slot hou je al dit visueel spektakel in evenwicht met poëtische beelden. Neem nu de achtervolgingsscène in de donkere catacomben diep onder de metropool. Maria's achtervolger krijgen we nauwelijks te zien, wel de lichtbundel van de lantaarn waarmee hij achter haar aan zit. Het weerspiegelt perfect mijn ervaring wanneer ik naar je kijk, Metropolis: opgejaagd door een wereld van licht en schaduw, overmeesterd door de cinema zelf.

Gertjan Willems,Brussel, 14 maart 2017