Over geen enkel onderwerp werd de afgelopen week op het forum van De Standaard Online zo heftig gedebatteerd als over Rik Torfs en het godgeleerde meisje. In zijn wekelijkse column in De Standaard had professor kerkelijk recht en mediafiguur Rik Torfs het mondelinge examen beschreven dat hij van een van zijn studentes afnam. Ze wist hem alles te vertellen over bisschopsbenoemingen in Zwitserland en de bijzondere overeenkomsten tussen de Heilige Stoel en de kantons, maar toen de professor haar terloops vroeg of ze misschien een buurland van Zwitserland kon opnoemen, was haar antwoord 'Noorwegen'. Toen de professor de studente op haar fout wees, meldde ze hem assertief dat het hier toch niet om een examen aardrijkskunde ging.
Torfs gebruikt in zijn column de anekdote om een belangrijk punt te maken: met de algemene kennis van de hedendaagse student is het steeds erbarmelijker gesteld.
Een eenvoudige en correcte vaststelling, maar de Leuvense studenten konden er niet mee lachen. 'Studenten hekelen professor Torfs', luidde het in De Standaard. De studentenvertegenwoordigers van de KULeuven vonden dat de professor de studente belachelijk had gemaakt en vroegen een gesprek met het universiteitsbestuur. Belangrijk om weten is dat Rik Torfs het godgeleerde meisje waarvan sprake nooit heeft ontmoet: het betreft een voorval dat een collega-professor had meegemaakt en dat Torfs als aanleiding gebruikte om zijn ergernis te uiten over de beperkte parate kennis van studenten, die daar bovendien zelf doorgaans geen graten in zien, getuige de arrogante ? assertieve, heet dat dan ? reactie van het godgeleerde meisje.
Onaanvaardbaar, reageerde de studentenvertegenwoordiger. Schending van de privacy, en een aanval op "de integriteit van studenten op onze universiteit". Bovendien, aldus de studentenvoorzitter, is de blunder van de studente best te begrijpen: de professor daagde te laat op voor het examen en dat veroorzaakte "grote vormen van stress bij de studenten". Zo, dat is handig opgelost. Het hele zaakje toegedekt met de mantel der studentenliefde. Blijkbaar was de studente wél nog stressbestendig genoeg om haar professor vakkundig op zijn plaats te zetten.
Gisteren werd het zo mogelijk nog bonter: de Leuvense studentenkoepel Loko overweegt om een klacht in te dienen tegen Rik Torfs.
De reactie van de studenten is niet alleen overtrokken, maar ronduit lachwekkend. Van schending van de privacy is hier absoluut geen sprake. De studente blijft anoniem en zelfs de examinator is veranderd. Het godgeleerde meisje heeft zélf aan de grote klok gehangen dat zij het was waarover Torfs schrijft. Ze heeft een dag lang gehuild, lezen we in de krant. Moeten we nu écht medelijden hebben? Dat de studente zelf met haar verhaal naar buiten komt, bevestigt alleen maar wat Torfs aanklaagt: de algemene kennis van studenten wordt niet alleen steeds geringer; ze zijn ook niet bepaald verlegen over de fouten die ze maken. Met onkunde mag je nu ook pronken: wat heb je nu aan oubollige boekenwijsheid als alles met één klik op het Internet te vinden is?
Wat het meest storend is aan de aanval op Rik Torfs, is dat de discussie verschoven is van het punt dat hij maakt naar hemzelf als persoon. Torfs zou heel weinig lesgeven, luidt het, en zou sinds hij regelmatig in de media opduikt nog maar weinig wetenschappelijke publicaties op zijn naam hebben staan. Stuk voor stuk werden die verwijten overtuigend ontkracht door de preses van de studentenvereniging Kerkelijk Recht.
Het getuigt van een stuitend gebrek aan zelfkritiek en intellectuele eerlijkheid dat de Leuvense studenten op de man en niet op de bal spelen. Op de kern van de column van Rik Torfs gaan ze niet in, waarmee ze paradoxaal genoeg zijn gelijk bevestigen: voor studenten is niet boekenwijsheid maar assertiviteit de schoonste deugd.
Wat Torfs aanklaagt, is van cruciaal maatschappelijk belang: studenten komen met steeds minder kennis op onze universiteiten terecht. Oorzaak is het onderwijssysteem op de lagere en middelbare schoolbanken, waar men zich steeds meer op vaardigheden is gaan concentreren en steeds minder op kennis.
In Nederland is men zich al langer bewust van het probleem. Op de universiteit kunnen eerstejaars googlen als geen ander, maar gedegen feitenkennis of algemene ontwikkeling worden steeds zeldzamer. In de jaren negentig moesten studenten op het vwo ? het Belgische ASO ? vooral zelfstandig informatie leren opzoeken. Het 'nieuwe leren' moest niet de prioriteit geven aan encyclopedische kennis, maar aan vaardigheden.
Zelfs de basiskennis van de eigen taal gaat zienderogen achteruit. NRC Handelsblad van 13 januari meldt dat uit een rondvraag bij hoogleraren blijkt dat steeds meer studenten moeite hebben met de Nederlandse spelling en grammatica. Terwijl het twintig jaar geleden opviel wanneer iemand fouten maakte, valt het nu op wanneer iemand géén fouten maakt. De Erasmus Universiteit in Rotterdam is begonnen met een bijspijkercursus voor eerstejaars rechtenstudenten, omdat er steeds meer klachten kwamen van professoren over slordig geschreven werk. De Universiteit Leiden denkt na over een taaltoets en de Universiteit van Amsterdam heeft een website opgezet voor taalproblemen.
Wanneer het regent in Amsterdam, dan druppelt het ook in Brussel. Ook in het Belgische onderwijssysteem is de nadruk steeds meer op vaardigheden gaan liggen, en daar is men te ver in doorgeschoten. De explosieve groei van het Internet speelt hier uiteraard ook een cruciale rol: alle informatie is met een paar simpele handelingen in razendsnel tempo op te zoeken, dus waarom zouden studenten nog nadenken, uit het hoofd leren en overbodige boekenkennis verwerven? Onze studenten dragen hier zelf verantwoordelijkheid: ze zijn slaafjes geworden van het Internet.
Nadruk op vaardigheden in het onderwijs en de hapklare informatie op het Internet hebben de algemene kennis van de universiteitsstudent doen achteruit gaan, en dat is te betreuren. Uiteraard garandeert kennis niet dat je bijvoorbeeld een beter of hoogstaander mens bent. Maar het is wel de absolute basisvoorwaarde om gedegen standpunten en meningen te kunnen vormen, en dat is wat universiteitsstudenten net voor ogen zouden moeten houden. Dat de Leuvense studenten Torfs aan de schandpaal nagelen omdat hij hen daar fijntjes op wijst, is godgeklaagd. In plaats van de boodschapper de schuld van het slechte nieuws te geven, kunnen ze best even goed in de spiegel kijken en als echte slimme mensen nieuwsgierig op zoek gaan naar hoe ze hun kennis kunnen verbreden.