Wat is depressie, verdriet en pijn?

Over verdriet en verlangen met Ben Schomakers en Johan De Groef

Uitverkocht!

 

‘Le spleen n’est plus à la mode’ zingt popprinses Angèle en ze lijkt er niet ver naast te zitten: we gaan verdriet liever uit de weg dan ermee te dwepen. Voorkomen als het kan, genezen als het moet: Belgen zijn koplopers in het gebruik van antidepressiva.

Maar wat is dat eigenlijk, depressie, verdriet, pijn? Kunnen, moeten, of mogen we er iets aan doen? En kan de filosofie ons misschien troosten? Daarover gaan twee filosofen met elkaar in gesprek. 

 

De Nederlander Ben Schomakers schreef met Het begin van de melancholie een weerwoord op Freuds Rouw en melancholie dat onlangs werd bekroond met de Van Helsdingen Prijs voor het beste boek over het grensgebied tussen filosofie en psychiatrie. Johan De Groef is naast filosoof ook klinisch werkzaam als psychoanalyticus en docent in de psychoanalytische psychotherapieopleiding van de KULeuven. Journaliste Anna Luyten modereert het gesprek. 

Organisatie: deBuren en beGeesterd.

Tickets: 5 euro basisprijs | 3 euro reductieprijs (26/65+/werkzoekenden).

 

Ben Schomakers en Johan De Groef over verdriet en verlangen

Ja, verdriet doet pijn, stelt Ben Schomakers, maar het is betekenisvol. Het is een teken van verlangen, het kan ons iets leren. Tegen Freud in beweert hij dat zich kunnen verzetten tegen verdriet geen teken is van een sterk ik. ‘Een ik dat zich schrap zet en verlies trotseert, heeft zich ook schrap gezet tegen de liefde waardoor het zich niet heeft willen laten definiëren. Het wilde blijven wat het was.' Waar het wel om gaat is dat we met het verlies van een geliefde ook de toegang tot een bepaalde zijnsvorm verliezen. Een vorm van zijn, een toegang tot de werkelijkheid die we enkel met de ander konden delen, zoals een gedeelde taal die niet meer te spreken valt als de ander er niet meer is. De taal, de zijnsvorm zijn één bepaald gedeeld perspectief. ‘We kiezen een perspectief omdat het een van de mooie en raadselachtige dingen van liefde is dat we met het oog op de geliefde een van de vele levens die in ons klaarliggen tot een werkelijk en zichtbaar leven wekken.'

 

Johan De Groef baseert zich op dertig jaar klinische ervaring waaruit hij leerde dat het leven zelden een hemel op aarde is, maar gelukkig meestal ook geen hel en dat er veel te leren valt, vooral dan, uit de negatieve ervaringen. Verdriet, stelt hij, confronteert ons met de thematiek van loslaten en verbinden - of het nu om personen, ideeën, omgevingen, of gedachte zekerheden gaat. Maar hoe verbind je, hoe stem je af, hoe maak je contact, als er geen betekenis meer lijkt te zijn? Meer dan ooit zijn we aangewezen op de opheffende krachten van het verlangen: waar verlies kleeft aan het verleden, is het verlangen toekomstgericht. Echt houden van impliceert kunnen loslaten; van het leven houden impliceert zich instellen op het ultieme loslaten, de dood.

Ben Schomakers' laatste boek is de basis van het gesprek van deze avond: Het begin van de melancholie. Over verdriet, verlangen en werkelijkheid. Schomakers is filosoof en classicus en vertaalt teksten uit de Griekse oudheid, waaronder Aristoteles’ Over de ziel en Sophocles' Oedipus heerst. Momenteel bereidt hij een vertaling voor van de volledige Metafysica van Aristoteles. In 2015 verscheen bij Sjibbolet onder zijn redactie (met Marc De Kesel) de bundel De schoonheid van het nee - Essays over Antigone. Over dit laatste boek schreef iFilosofie: 'Een breed scala aan essays over Antigone […] die even erudiet als uiteenlopend zijn.'

Johan De Groef studeerde pedagogische wetenschappen, filosofie en antropologie aan de KULeuven en volgde een opleiding tot psychoanalyticus in de Belgische School voor Psychoanalyse. Sinds 1990 is hij algemeen directeur van de vzw Zonnelied in Roosdaal (B) een tehuis en dagcentrum voor 230 volwassenen met een handicap. Verder werkt hij als psychoanalyticus in een privépraktijk en als opleider in de postgraduate opleiding in de psychoanalytische psychotherapie KULeuven- Kortenberg. Hij heeft bijzondere belangstelling voor  klinische fenomenen waarin chroniciteit en therapeutische onmacht centraal staan, evenals voor de institutionele dynamieken in de hulpverlening. 

Anna Luyten is artistiek onderzoeker aan de School of Arts, KASK Gent.  Binnen haar researchproject Dwalen als discipline. Een onderzoek naar de functie van aandacht en participatie in performancekunst, schrijf- en denkpraktijk voert ze conversaties met inspirerende mensen. Zij is master in de filosofie, toegepaste literatuurwetenschappen en drama- en theaterwetenschappen. Zij begon haar schrijversloopbaan in 1988 als journalist bij De Morgen, later maakte ze deel uit van de redacties van Knack, De Standaard en Vrij Nederland waarvoor ze diepgravende interviews en reportages schreef.  Die resulteerden soms in theaterteksten of literaire non-fictie verhalen. Ze maakte interviews en radio- en televisiedocumentaires voor Canvas, Radio 1 en Klara en converseert op grote podia. Momenteel is ze ook docent cultuurbeschouwing aan de toneelacademie in Maastricht en docent kunstenaarsteksten in de School of Arts, KASK, Gent.