Verborgen leed

Ook aan Suriname is de Tweede Wereldoorlog niet geruisloos voorbijgegaan. Je had er kampen waar mensen werden opgesloten wegens vermeende Duitse sympathieën. Wie zijn kindertijd in een Hernhutter (Duits internaat) doorgebracht had, was verdacht. De barman van de Duitse club kon eveneens vrezen voor internering. Court Humaniteit en Kongie Tong Sang waren ingericht als opvangcentrum voor een groep Nederlandse vluchtelingen die vanuit Vichy-Frankrijk op last van de Nederlandse regering in ballingschap naar Suriname waren vervoerd. Tijdens de hongerwinter droeg de Surinaamse bevolking haar steentje bij door geld, kleren en voedsel in te zamelen voor Nederlanders in nood. Aan het eind van de oorlog dankte koningin Wilhelmina de Surinamers bevolking voor hun bijdrage aan de oorlog.Toch proberen sommigen vandaag de loop van de geschiedenis naar hun hand te zetten. Hun wens lijkt wel de vader van de gedachte. Ze hopen zo de geschiedenis te kunnen verdraaien en de bijdrage van de koloniën aan de Tweede Wereldoorlog te bagatelliseren. Onderstaand gesprek illustreert de moeilijke omstandigheden waaronder sommige mensen in Suriname de oorlogsjaren doorbrachten."Hoe komt u aan mijn telefoonnummer?""Dat doet er niet toe." Aan de andere kant van de lijn is het akelig stil. Slechts de ademhaling van de vrouw is duidelijk hoorbaar."Als u me uw verhaal vertelt, zal ik daar echt discreet mee omgaan. Het is van belang dat verhalen als het uwe niet voor de geschiedenis verloren gaan."Stilte."Bent u er nog?" vraag ik voorzichtig. Ze schraapt haar keel, waarna haar stem gejaagd door de hoorn klinkt:"Mijnheer, u moet weten dat het de verschrikkelijkste tijd uit mijn leven is geweest." De pijn die van haar woorden uitgaat, is duidelijk voelbaar. "De herinneringen daaraan heb ik ver weggeborgen. Als honden hebben ze ons van de straat geplukt en in kamp Katwijk gestopt. Ja, mijnheer, in Suriname hadden de Nederlanders ook concentratiekampen. Wat we hadden misdaan? We probeerden alleen maar ons brood te verdienen. We deden niemand kwaad. Net als de joden in de concentratiekampen werden we getatoeëerd." Het luide geschraap van haar keel ontneemt haar bijna de woorden. "Mijn kinderen weten van niets", vervolgt ze. "Zelfs mijn man weet het niet. Als u het niet erg vindt, laat ik het hierbij. Erover praten is zout in de wonden strooien."  Een paar seconden lang sta ik met mijn mond vol tanden. "Mijnheer? heeft u mij gehoord!? Alsjeblieft, laat het verleden rusten! Als beesten werden we behandeld, verkracht en misbruikt." Haar laatste woorden galmen nog dagen na."Tje mi gado, ach mijn god, wat verschrikkelijk". Met grote ogen vol ongeloof staart mijn nicht Shirley me aan als ik haar over mijn telefoongesprek met de vrouw vertel. "Hoe kwam je aan haar telefoonnummer?" "Van een van haar buren, tijdens het onderzoek voor mijn debuutroman De koningin van Paramaribo. Je weet hoe het gaat in Suriname. Iedereen weet alles van iedereen. Toch denkt ze dat niemand haar geheim kent.""Goh, dat zelfs haar man en kinderen niet weten dat ze tijdens de oorlog geïnterneerd is geweest.""Tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft het toenmalige koloniale bestuur deze vrouwen in kamp Katwijk gezet, zogenaamd om de Amerikaanse en Nederlandse soldaten tegen geslachtziekten te beschermen." Aan Shirleys lippen ontsnapt luid afkeurend gefluit. "Er waren toch condooms in die tijd! Tjonge, overal in de wereld krijgen vrouwen excuses en financiële tegemoetkomingen voor de tijd die ze tijdens de Tweede Wereldoorlog in soortgelijke kampen hebben doorgebracht", zegt ze. "Neem nou die Japanse troostmeisjes. Die hebben toch ook geld gekregen? En de Nederlandse vrouwen uit de kampen in Indonesië?"Het probleem met de Surinaamse vrouwen is dat ze uit schaamte nooit voor hun rechten zullen opkomen. Eigenlijk zou de Surinaamse regering dat voor hen moeten doen, maar vanwege het taboe op seksualiteit zal dat nooit gebeuren. Daarom denk ik dat deze vrouwen hun geheimen zullen meenemen in hun graf.Dat het ontkennen en wegstoppen van de bijdrage die vanuit de koloniën is geleverd aan de bevrijding van Europa niet slechts van deze tijd is, blijkt uit de BBC radiodocumentaire, "Paris liberation made 'whites only' " van Mike Thomson, die op 6 april jongstleden werd uitgezonden. Uit documenten die de BBC onthulde, blijkt dat de Britse en Amerikaanse commandanten ervoor zorgden dat de bevrijding van Parijs op 25 augustus 1944 werd gezien als een "whites only" overwinning. Hoewel de 'Free France Forces' voor 65% uit West-Afrikanen bestond, die in grote getale stierven voor de bevrijding van Frankrijk, werden zij niet als helden verwelkomd in Parijs. Na de bevrijding van Frankrijk werden de meesten gedwongen hun uniformen in te leveren en werden ze terug naar Afrika gestuurd. In een geheime memo uit 1944 van Major General Walter Bedel Smith, stafchef van Eisenhower, staat te lezen: Het is wenselijker dat de divisie die Parijs inneemt voor 100% uit witten bestaat. Om dit voor mekaar te krijgen, werden alle zwarte soldaten verwijderd uit de divisie die op het punt stond Parijs in te nemen. En alsof dat nog niet erg genoeg was, werden hun pensioenen in 1959 bevroren. In de BBC-documentaire blikt ex-soldaat Issa Cisse uit Senegal, 87 jaar, verdrietig en onmiskenbaar haatdragend terug. " Wij, Senegalezen, stonden onder commando van witte Franse chiefs", zegt hij. "We waren door de Fransen gekoloniseerd. We werden gedwongen deel te nemen aan de oorlog. Gedwongen opdrachten op te volgen, doe dit, doe dat, en dat deden we. Frankrijk is niet dankbaar geweest. Helemaal niet" De geschiedenis weergeven vanuit een enkel perspectief leidt tot propaganda, met slechts een doel: het kleuren van het verleden. De BBC-documentaire is het  terechte bewijs dat de steeds luider klinkende roep tot erkenning van de bijdrage vanuit de ex-koloniën aan WOII gehoor begint te vinden.