Dames en heren,Ik heb de laatste dagen slecht geslapen, ik kan niet goed slapen. Dat is een van de voornemens vanaf morgen: leren slapen. Afscheid nemen doet pijn maar het is ook een mooi gevoel. Met Bert Anciaux deel ik het onvermogen om verdriet of vreugde te verbergen maar ik ga toch trachten u op een redelijk zakelijke toon iets te vertellen. Tien jaar deBuren was een mooie lange meanderende reis. Op een ouderwetse christelijke manier gezegd: ik ben dankbaar dat ik dit samen met een heel bijzonder team heb mogen doen. Ik vond het raar om zes maand voor het slot van het BesteBuren-jaar te stoppen maar dat is omdat ik nooit een aanhanger was van de coïtus interruptus.
Wivina de Meester gaf mij de goede raad dat ik nu moest loslaten. Zij heeft mij coaching beloofd omdat ze zelf als ervaringsdeskundige kan terugblikken op … Tien Jaar Loslaten. Wees gerust Wim, ik blijf een regelmatige bezoeker van deBuren maar ik zal niet wekelijks komen bevestigen dat ik me niet meer ga moeien.
‘Investeren in kunst en cultuur is investeren in een eigen imago, in een eigen waardigheid. Onze voorgeschiedenis maakt dat buitenlanders Vlamingen (en ook Nederlanders) nog steeds beschouwen als een ‘cultuurvolk’. Laat ons inspelen op dit positief vooroordeel. Het is eenvoudiger om onze plaats in het cultureel Europa te bevestigen dan via ‘Flanders Technology’ de buitenwereld te overtuigen van onze kwaliteiten.’
Ik weet dat jezelf citeren pretentieus is maar het is vandaag een bijzondere dag. Dit stukje komt uit Trends van 22 augustus 1986, het was toen ook komkommertijd en ik mocht een stuk schrijven over Cultuurbeleid. U hoort dat ik dertig jaar later nog steeds overtuigd ben dat cultuur het verschil kan maken. De kwaliteit van onze kunstenaars is gedurende drie decennia blijven groeien, helaas is de politieke aandacht niet in dezelfde verhouding meegegroeid.
Tot mijn vijftigste heb ik in wat men noemt de privésector gewerkt. Excursies naar kunst en cultuur heb ik altijd gemaakt maar nooit met overheidsmiddelen. Robert Mapplethorpe kwam naar Antwerpen om de Macht der Theaterlijke Dwaasheden te fotograferen in de Monty. Anne en ik financierden dit project omdat Jan Fabre het vroeg en omdat onze spaarpot het mogelijk maakte. Dat was risicovreugde. De eerste tentoonstelling van Jan Fabre in New York organiseerde ik in New Math Gallery in 1985. Dat was ook risicovreugde. De galerie sloot twee jaar later wegens wanbeheer en Fabre liep te snel voor deze amateur verzamelaar. Risicoverdriet dus maar met ontzettend veel mooie herinneringen aan de gekste stad van de wereld en heel genereuze kunstenaars als Robert Mapplethorpe en Keith Haring.
Bij de opening van het MUHKA kreeg ik van Flor Bex de kans om Drawing The Film te maken, een tentoonstelling met tekeningen van Oscarwinnares Nicole Van Goethem. De expo reisde naar Montréal en Hong-Kong. Nog steeds zonder subsidie.
Ga ik hier nu een neo-liberaal discours houden voor afschaffing van subsidie en meer privé? Helemaal niet. Wat ik vandaag wil herhalen is dat er in bedrijven voldoende geld zit om ook ‘wijze’ dingen te doen maar dat er in die bedrijven helaas geen mensen aan het roer staan met culturele reflexen. De gustibus et coloribus … maar wat zou Fernand Huts ook in wijsheid en schoonheid groeien als hij de helft van het budget van zijn Middeleeuws Katoennatie verjaardagsfeest ter beschikking had gesteld van Sidi Larbi, Jan Martens, Benjamin Verdonck, Charlotte van den Broeck, Saskia De Coster, Anne-Mie Van Kerckhoven, Oogst, deSingel, de Filharmonie, het MAS, Het Toneelhuis, Theater Zuidpool en de Opera-Ballet combinatie waarvan de moeilijke naam mij steeds ontgaat. Als Katoennatie Ai Weiwei uitnodigt dan zullen de Chinese vrienden van Fernand even sip kijken maar Philip Heylen zal dit in een perfect toeristico-cultureel perspectief zetten. Later zullen de Chinezen het begrijpen en goedkeuren en Huts eren voor zijn uitzicht op inzicht.
Dat na Antwerpen 93, de sterke performance van Eric Antonis en team, De Antwerpse Haven en Petrochemie geen culturele reflexen hebben ontwikkeld is verrassend. Als Geboren Antwerpenaar schaam ik mij. Waarom hebben in Hamburg, Rotterdam en Marseille de havenbedrijven wel begrepen dat cultuur de moeite loont en in Antwerpen nog niet. Toen ik dank zij Philippe D’Havé met Piet Menu werd uitgenodigd op de Ronde van Vlaanderen sprak ik met havenbaas Bruyninckx over het stopzetten van de jaarlijkse sponsoring aan deSingel. Zijn verklaring was dat hij geen draagvlak vond in de haven. Ik kan en wil dit nog altijd niet geloven. Een draagvlak vind je niet, dat maak je.
Mijn vertrouwen in kunstenaars is groot. Subsidies of privémiddelen zullen niet bepalen wat wij de volgende jaren zullen zien, horen of lezen. Maar het is de hoogste tijd dat wij stevige bruggen bouwen tussen de overheid en de privésector. Laten wij eindelijk durven besturen in de culturele sector. Laten wij door goed gedoseerde publiek-private samenwerkingen de te grote invloed van politieke bestuurders of van private financiers beperken. Good Governance en Cultural Governance moeten niet alleen het thema zijn van studiedagen, de resultaten moeten ook op een transparante manier worden uitgevoerd.
deBuren heeft met het Concertgebouworkest van Amsterdam een bijzondere relatie ontwikkeld. De Vlaming Kris Defoort kreeg een compositieopdracht en wij presenteerden samen hedendaagse muziek uit beide landen in Amsterdam en in deSingel. Toen het KCO in 2013 haar 125ste verjaardag vierde met een wereldtournee in 48 concerten op alle continenten stuurde deBuren Judith van der Wel mee die terugkwam met Stemmen. Haar opdracht was: maak je zo klein mogelijk, luister en kijk goed en schrijf een boek over de magie van dit prachtige cultuurbedrijf. Dit project is slow journalism, talent en tijd combineren. Naast Judith had deBuren veel aandacht voor jong talent. In Parijs zal deBuren volgend jaar voor de vijfde maal 20 jonge schrijvers, theatermakers en journalisten uitnodigen om te flaneren, na te denken en te schrijven. deBuren heeft veel energie gestoken in gezonde mediakritiek. De systhematische onderschatting door de Openbare Omroep van kijker er luisteraar waren soms tergend, de verontwaardiging van Jozef Deleu waardig. Maar als het goed is dan zeggen wij het ook. Met de Canvasconnectie en de zeer goed gemaakte De Afspraak zijn we terug op het goede pad. De energie van Chantal Pattyn lijkt onuitputtelijk. Dat in de woelige transfertperiode het Journaal twee jaar geleden een zeer talentvolle jongedame bij deBuren wegkaapte, is vergeven en bijna vergeten.
Ik kan niet alle bondgenoten noemen die samen met deBuren dit project mogelijk maakten, ik zou mensen vergeten. Een poging tot lijst: alle medewerkers van deBuren van de laatste tien jaar. Zij waren uitzonderlijk goed en cruciaal bij het realiseren van soms (te) gulzige ambities. Aanwezige en afwezige bestuurders uit Nederland en Vlaanderen, dank voor uw inzet. Ambtenaren, vertegenwoordigers van het beleid, ik heb getracht onze meningsverschillen zo klein mogelijk te houden en als ze opdoken op een beschaafde manier op te lossen. Dank om tussen droom en daad te hebben meegewerkt aan het deBuren project. Wij leerden samen de verschillen kennen tussen Noord en Zuid maar ik heb altijd graag de complementariteit, de natuurlijke bondgenootschap tussen Vlaanderen en Nederland benadrukt. Ook mijn dank aan de Nederlandse en Vlaamse diplomaten, die als delicate taak hadden de politieke besluitvorming mee te delen en soms van enige toelichting te voorzien. Dank aan ministers Bussenmaker, Gatz, Koenders en Bourgeois en aan al hun voorgangers. deBuren rekent op u zoals u rekent op deBuren.
Tenslotte wil ik alle kunstenaars, wetenschappers, journalisten, alle geleerde en getalenteerde vrouwen en mannen danken voor hun inzet en inbreng in Radioboeken of citybooks en in meer dan duizend debatten, lezingen en tentoonstellingen. Vrijdag 28 augustus vierden wij in het STAM citybook Gent en 5.556.000 downloads. Dank ook aan alle partnerorganisaties die ons cultureel asiel verschaften tijdens drie jaar nomadisch bestaan, dank voor hun podium, voor hun onthaal en hun publiek.
Culturele generositeit en gezonde nieuwsgierigheid maken deel uit van de methode of het DNA van deBuren. Onze grootste kracht ligt in de kwaliteit van onze relaties met anderen. L’Enfer c’est les autres, zei Sartre. Voor deBuren mogen we zeggen Le paradis c’est les autres.
Tot slot nog even dit. Ik ben een cultuurflamingant omdat ik alle reden heb om trots te zijn op het talent van alle kunstenaars die hier werken. Ik ben geen nationalist. Waar ik wel graag over droom is een land dat bestaat uit Nederland, België en Luxemburg. Een land met minstens twee talen, met vlaktes en heuvels, met evenveel autochtonen als allochtonen. Een land met dezelfde ambities als deBuren.
Dank Willem en Jenny en alle collega’s voor dit feest, dank aan de milde schenkers. deBuren zal met de buit jonge auteurs uit Griekenland uitnodigen in 2016. Dank voor uw aanwezigheid, kom nog dikwijls terug.
Dorian van der Brempt, 29 augustus 2015